We gaan het allemaal, dood. We worden zonder aankondiging zomaar het leven in geslingerd totdat we ook weer, vroeg of laat, verwacht of onverwacht, verdwijnen. Als we ergens geen controle over hebben is dit het wel, dat we geboren worden en sterven. Hoe vaker ik hier over nadenk, hoe absurder en intrigerender ik het vind. En ik ben niet de enige; het schijnt dat Katja Schuurman er een glossy over uitbrengt, met als titel DOOD. Schuurman gaat hierin op zoek naar haar onsterfelijkheid en zoekt naar manieren om dit te bereiken.
De wil van Katja om onsterfelijk te zijn zullen velen van ons herkennen. Maar ook het idee dat na onze dood de ziel op een andere plek verder leeft is zo oud als de mensheid. Bij veel oude beschavingen was het idee van het voortleven na de dood vanzelfsprekend. Zo lag bij de oude Egyptenaren de nadruk op het cyclische karakter van het leven. Zij geloofden dat er leven was na de dood en dat symboliseerden zij door wat ze de doden meegaven in hun graven. Zij gingen ervan uit dat de menselijke ziel een cyclus heeft van duizenden jaren en dit steeds terugkeren van de ziel gaf hun het gevoel van het hebben van een alsmaar voortdurend leven. Ook de oude Hindoes uit India geloofden in het idee van reïncarnatie. Volgens hen komt de ziel telkens terug totdat het zijn meest perfecte vorm heeft bereikt, wat de Hindoes Brahman noemen. Door de verschillende terugkeren op aarde kan de ziel het ego meer en meer van zich afwerpen en zich ontwikkelen totdat het de hoogste vorm bereikt.
Ook voor filosofen uit de Griekse oudheid is onsterfelijkheid een belangrijk onderwerp geweest. Ook volgens Plato, de belangrijkste filosoof uit de oudheid, is de ziel het onsterfelijke deel van de mens. Het lichaam is volgens Plato een kerker waaruit de ziel bij de dood ontsnapt. Hiermee maakt Plato de ziel, iets onzichtbaars, belangrijker dan het lichaam, het tastbare. Dit doet hij omdat het echte denken in de ziel plaatsvindt en alleen via de ziel de echte waarheid kan worden gekend. Zodra ons hart stopt met kloppen verlaat de ziel het lichaam en kan het zich permanent bezig houden met het aanschouwen van de Ideeën – oftewel met denken. Eigenlijk zouden wij filosofen, wij waarheid zoekers, de dood dus juist moeten vieren!
Een andere kijk op de dood komt van Jiddu Krishnamurti. Krishnamurti is een filosoof, spreker en schrijver uit de 19e eeuw die tegenwoordig veel aan populariteit wint. Zijn kritische kijk op de maatschappij en op de mens heeft hem veel volgers gebracht. Hij schreef en sprak over zeer uiteenlopende onderwerpen en de dood was daar een van. Krishnamurti had een zeer scherpe geest en hij zag dat mensen erg geconditioneerd zijn in hun denken. Dogma’s, angsten, ongegronde aannames bepalen vaak onze mening die wij niet genoeg kritisch ondervragen. Ook als het gaat over het vinden van antwoorden over een onderwerp als de dood, worden we volgens Krishnamurti beïnvloed door angst en hoop. We willen de dood zo ver mogelijk van ons vandaan houden en projecteren daardoor een leven na de dood om zo het voortbestaan veilig te stellen. Ook proberen we ons in het leven onsterfelijk te maken door o.a. boeken te schrijven, kunst te maken en door kinderen te krijgen zodat onze naam blijft voortbestaan. Allemaal tekenen dat we in wezen bang zijn voor het onbekende, de dood. Om een menselijk probleem als de dood en onsterfelijkheid te kunnen onderzoeken moet je volgens Krishnamurti volledig vrij zijn. Vrij van vooroordelen, angst en hoop. De geest moet volledig open en leeg zijn om te kunnen kijken. Pas dan kunnen we het ware karakter begrijpen, namelijk de schoonheid en de vitaliteit van het sterven. Wij vrezen het einde van ons leven en we zien daarmee niet in, dat slechts door het eindigen de hernieuwing, het scheppende en het ongekende kan ontstaan. Voor dit onbekende zijn we juist bang. Het nieuwe kan niet ontstaan door het meeslepen van onze oude ervaringen, onze herinneringen, onze mislukkingen, aldus Krishnamurti. Door onze oude huid af te werpen, door dood te gaan, kan er vernieuwing ontstaan. Als we eerlijk zijn, zonder angst, hoop en projecties, dan is het erg onwaarschijnlijk dat er een deel van de mens toch voorleeft volgens Krishnamurti. Voor hem heeft de dood meerdere betekenissen; niet alleen sterf je aan het eind van je leven, je kunt ook dagelijks ‘sterven’. Elke dag sterven is voor hem elke dag het oude van je afwerpen zodat het nieuwe ruimte krijgt om te ontstaan. Zo kun je ruimte geven aan dat wat hier en nu aanwezig is. De dood en alle vragen die daarmee samenhangen zullen waarschijnlijk altijd grote mysteries blijven waar we nooit echte antwoorden op zullen vinden en misschien is dat ook maar goed.
