Wanneer is iemand emotioneel volwassen?
Fysiek volwassen worden we allemaal vanzelf, daar hoeven we weinig voor te doen behalve blijven leven. Maar geldt dat ook voor emotioneel volwassen zijn? Daar lijkt toch meer voor nodig te zijn. Anders dan bij mensen gaat de fysieke en emotionele volwassenheid bij dieren hand in hand. Bij dieren blijft hun emotionele volwassenheid niet ergens steken; ze oordelen niet en raken niet gefrustreerd over hun uiterlijk of de partner. Ze leven gewoon. De psychologische hoedanigheid van de mens stelt ons in staat om te reflecteren, te oordelen, de ogen bewust of onbewust te sluiten voor situaties en te kiezen hoe te reageren. Een mens kan tevreden of ontevreden zijn, gefrustreerd of accepterend, redelijk of onredelijk, hysterisch of kalm. Omdat wij zelfbewuste wezens zijn en keuzes kunnen maken, is emotioneel onvolwassenheid iets typisch menselijk.
We herkennen het vaak wanneer we het zien; iemand die emotioneel volwassen is. We herkennen het vaak ook als iemand het niet is. Wat precies onder emotioneel volwassen wordt verstaan kan per persoon verschillen, maar hier een paar voorbeelden;
Om emotioneel volwassen te zijn helpt het als de eigen valkuilen, blinde vlekken en zwakke plekken enigszins herkend worden. Emotioneel volwassen wil niet zeggen dat je perfect bent en niet aangedaan bent bij kritiek of als je partner je verlaat. Juist het open staan voor de gevoelens die opkomen bij gebeurtenissen, die bewust de ruimte te geven en te weten dat deze ook weer over gaan, is een eerste stap naar een helende reactie. Als je merkt dat je altijd mooi weer speelt, je gevoelens ontkent of ervoor schaamt, is het herkennen van een ingesleten patroon altijd de eerste stap. Hierbij is het belangrijk dat je je eigen gedachten en gedrag kunt observeren zonder er direct iets over te vinden. Zonder oordeel. Dit is een stap naar emotioneel volwassenheid.
Hiermee hangt samen dat je niet meer (in grote mate) onder invloed staat van verlangen en afkeer. Als je jezelf goed observeert zal je merken dat bijna al je ervaringen kunnen worden ingedeeld in positief en negatief. Een enkele in neutraal. Sommige zijn sterk positief (dit is erg persoonlijk, maar voor de meeste mensen een lekker stukje chocola of een beloning op je werk voor je goede prestatie) en sterk negatief (irritatie aan verstoring van je welverdiende rust of als je in de file staat en te laat komt voor een belangrijke vergadering). We zijn automatisch sterk geneigd om weg te willen van ervaringen die negatief zijn en positieve ervaringen op te zoeken. Bij emotioneel volwassenheid sta je meer open voor aanwezig zijn bij de ervaring van dit moment, hoe die ook is en laat je je minder leiden door verlangen en afkeer. Het wordt dan niet nodig om hard van minder fijne gevoelens af te komen. Je ontwikkelt gelijkmoedigheid. We kunnen zowel verlangen als afkeer toelaten als onderdeel van onze ervaring zonder dat we er volledig aan overgeleverd zijn. Hiermee hervinden we een stuk vrijheid die verloren gaat als we altijd automatisch reageren.
Het aangeven van grenzen hoort ook op het pad naar emotionele volwassenheid. Dit is voor vele van ons niet makkelijk. We moeten ons uitspreken op momenten dat het gemakkelijker is om mee te gaan met de status quo. Het leven presenteert ons vaak situaties waarin we of onze integriteit laten uithollen of waarin we ervoor kiezen zelf onze eigen standaard en grenzen bepalen. Het stellen van grenzen kan betekenen dat we mensen om ons heen verliezen, maar het is een daad van eigenwaarde. Het voorkomt dat bepaalde problemen nog groter worden. We pakken eventuele problemen direct aan zodat deze zich niet opstapelen en ontwikkelen tot grote drama’s, zoals een burn-out. In relaties tussen mensen die emotioneel volwassen zijn zie je weinig onderhuidse spanning. Alles wat gezegd moet worden wordt gezegd. Zelfs als het de relatie kost. Als een relatie over de eigen grenzen heen gaat, is de relatie niet de moeite waard om te hebben. Een ja is een echte ja, een nee is een gemeende nee.
Compassie zie je ook vaak bij mensen die emotioneel volwassen zijn. Compassie is het vermogen om het grote of kleine leed dat wij allemaal tegenkomen in ons leven te verlichting door met zorgzame aandacht en mededogen jezelf of de ander tegemoet te treden. Mensen die in moeilijke tijden compassie voelen naar anderen en zichzelf kunnen het gevoel van ontspanning en kalmte in lastige tijden eerder aanspreken.
Als laatste is ook open-minded zijn is een vorm van emotioneel volwassen zijn. Hoewel tegenwoordig iedereen open-minded claimt te zijn, is het een eigenschap die niet aan iedereen voorbehouden is. Echt open-minded zijn impliceert: de bereidheid om te accepteren dat je het fout hebt. Veel mensen die claimen open-minded te zijn hebben slechts open-oren. Ze luisteren naar nieuwe ideeën en visies, maar intern wijzen ze deze af. Nieuwe perspectieven, invalshoeken kunnen zich op deze manier niet ontwikkelen en zo blijven ze vasthouden aan hun oude ‘waarheden’.
Je zou je eens kunnen afvragen welke van de bovenstaande kenmerken van emotioneel volwassen zijn jij wel of juist niet bij jezelf herkent. Of misschien heb je wel eigenschappen die je mist. Het nadenken over wat jezelf als emotioneel volwassen zijn ervaart kan helpen om je meer richting te geven in wat voor jou belangrijke waarden in het leven zijn die je in het vizier wilt houden.
